Pháp luật và các vụ án tham nhũng của lãnh đạo cấp cao
Các vụ án quan chức tham nhũng mới nhất
Trong bối cảnh nền kinh tế ngày càng phát triển và hội nhập quốc tế sâu rộng, vấn đề tham nhũng trong giới lãnh đạo cấp cao tại Việt Nam vẫn luôn là một vấn đề nhức nhối cần được xử lý nghiêm minh. Trong những năm gần đây, các vụ án quan chức tham nhũng mới nhất đã thu hút sự quan tâm đặc biệt của dư luận, gây ảnh hưởng lớn đến uy tín của hệ thống pháp luật và thể chế. Bài viết sẽ đi sâu phân tích các vụ án tiêu biểu, nhận diện những điểm đổi mới trong pháp luật đấu tranh chống tham nhũng, cũng như đề xuất các giải pháp nhằm góp phần xây dựng một nền pháp luật minh bạch, công bằng hơn.
Năm 2024 có nhiều đại án về kinh tế, tham nhũng được đưa ra xét xử như vụ án xảy ra tại Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, Tân Hoàng Minh, vụ án Việt Á liên quan đến kit test Covid-19.
Đại án Việt Á liên quan kit test Covid-19: Tháng 1/2024, TAND TP Hà Nội đã đưa ra xét xử với 38 bị cáo trong đại án Việt Á.
Trong số các bị cáo có nhiều cựu lãnh đạo như: Cựu Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thanh Long (ảnh), cựu Bộ trưởng Khoa học & Công nghệ, cựu Chủ tịch UBND TP Hà Nội Chu Ngọc Anh, cựu Bí thư Tỉnh uỷ Hải Dương Phạm Xuân Thăng...
Tại phiên toà xét xử sơ thẩm, bị cáo Phan Quốc Việt (Chủ tịch Việt Á) bị tuyên mức án cao nhất là 29 năm tù về hai tội “Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng” và “Đưa hối lộ”.
Bản án xác định, bị cáo Phan Quốc Việt đã thông đồng với nhiều người tại Học viện Quân Y, Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Y tế để chiếm đoạt quyền sở hữu kit test Covid-19. Sau đó, bị cáo Việt bán kit test với giá cao tại 19 tỉnh thành và nhiều cơ quan, tổ chức, gây thiệt hại 1.235 tỷ đồng, trong đó 402 tỷ đồng của Nhà nước.
Đến tháng 5/2024, TAND Cấp cao tại Hà Nội đã đưa ra xét xử phúc thẩm với các bị cáo có kháng cáo trong đại án Việt Á.
Theo đó, cựu Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thanh Long được toà phúc thẩm tuyên giảm án 1 năm tù so với án sơ thẩm (từ 18 năm tù xuống còn 17 năm tù về tội Nhận hối lộ). Đáng chú ý, cựu Phó trưởng Phòng Tài chính Kế toán CDC Bình Dương Nguyễn Thanh Phong được toà phúc thẩm tuyên miễn trách nhiệm hình sự.
Vụ án Lừa đảo chiếm đoạt tài sản liên quan đến 6.630 bị hại xảy ra ở Tập đoàn Tân Hoàng Minh: Tháng 3/2024, TAND TP Hà Nội đã đưa ra xét xử Chủ tịch Tân Hoàng Minh - Đỗ Anh Dũng cùng 14 bị cáo trong vụ án Lừa đảo chiếm đoạt tài sản.
Vụ án liên quan đến sai phạm trong phát hành trái phiếu, thu hút vốn của các nhà đầu tư diễn ra ở Tập đoàn Tân Hoàng Minh và các công ty con.
Đáng chú ý, số lượng bị hại trong vụ án này rất lớn, được xác định lên đến 6.630 người. Trước khi phiên toà diễn ra, các bị cáo đã hợp tác với cơ quan điều tra, khắc phục toàn bộ số tiền của người mua trái phiếu (hơn 8.600 tỷ đồng).
Trong phiên sơ thẩm, các bị cáo khai nhận thực hiện các hành vi gian dối trong việc trao đổi, thống nhất với các bị cáo trong công ty kiểm toán, lập hồ sơ, gian dối trong việc tạo lập giá trị ảo, chạy dòng tiền "khống", sử dụng tiền lấy được không đúng mục đích là hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Ở phần tuyên án, Chủ tịch Tân Hoàng Minh Đỗ Anh Dũng bị tuyên mức án cao nhất trong số các bị cáo là 8 năm tù giam.
Đến tháng 9/2024, toà phúc thẩm chấp nhận giảm nhẹ hình phạt 1 năm tù cho ông Đỗ Anh Dũng. Do HĐXX ghi nhận các tình tiết giảm nhẹ mới cho bị cáo như: được nhiều bị hại viết đơn xin giảm nhẹ, thân nhân bị cáo là người có công với Cách mạng, Tập đoàn Tân Hoàng Minh có nhiều đóng góp từ thiện cho xã hội...
Đại án Vạn Thịnh Phát: Tháng 4/2024, TAND TP.HCM đưa ra xét xử đối với Trương Mỹ Lan (cựu Chủ tịch Tập đoàn Vạn Thịnh Phát) và 85 bị cáo trong vụ án Tham ô tài sản, Vi phạm quy định về hoạt động ngân hàng, hoạt động khác liên quan đến hoạt động ngân hàng xảy ra ở Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, ngân hàng SCB và các đơn vị liên quan.
HĐXX xác định, bị cáo Trương Mỹ Lan không chỉ chi phối về tài chính mà còn chi phối cả nhân sự của ngân hàng SCB. Qua đó, Trương Mỹ Lan biến ngân hàng SCB thành công cụ tài chính, thực hiện một loạt các hành vi phạm tội.
Về thiệt hại của vụ án: Từ năm 2012 - 2022, ngân hàng SCB đã giải ngân cho nhóm bị cáo Trương Mỹ Lan hơn 2.500 khoản vay với tổng số tiền hơn 1 triệu tỷ đồng, chiếm 93% số tiền cho vay của ngân hàng. Đến năm 2022, nhóm bị cáo Lan còn 1.284 khoản vay, dư nợ tại SCB hơn 677.000 tỷ đồng (gần 484.000 tỷ đồng dư nợ gốc, hơn 193.000 tỷ tiền lãi), nằm trong nhóm không có khả năng thu hồi.
Tại phần tuyên án, bị cáo Trương Mỹ Lan nhận mức án cao nhất là Tử hình về ba tội Tham ô tài sản; Vi phạm quy định về cho vay trong hoạt động của các tổ chức tín dụng và Đưa hối lộ. Chồng bà Lan là tỷ phú Chu Lập Cơ cũng phải nhận mức án 9 năm tù trong vụ án này. Ngoài ra, hai bị cáo khác nhận mức án Chung thân là ông Bùi Anh Dũng (cựu Chủ tịch HĐQT SCB) và Võ Tấn Hoàng Văn (cựu Tổng Giám đốc SCB).
Tháng 12/2024, TAND Cấp cao tại TP.HCM đã tiến hành tuyên án phúc thẩm đối với Trương Mỹ Lan và 47 bị cáo có kháng cáo. Theo đó, toà không chấp nhận đơn xin giảm nhẹ hình phạt của bà Lan và tuyên mức án phúc thẩm là Tử hình (y án so với sơ thẩm). Theo HĐXX, nếu bị cáo Trương Mỹ Lan khắc phục 3/4 hậu quả của vụ án thì sẽ được xem xét giảm án từ Tử hình xuống Chung thân.
Vụ án thao túng chứng khoán, lừa đảo chiếm đoạt tài sản xảy ra ở Tập đoàn FLC: Ngày 22/7, TAND TP Hà Nội đã đưa ra xét xử cựu Chủ tịch FLC Trịnh Văn Quyết cùng 49 bị cáo khác trong vụ án gây thiệt hại tổng cộng hơn 4.300 tỷ đồng.
Trong vụ án này, thiệt hại từ hành vi Lừa đảo chiếm đoạt tài sản được xác định là hơn 3.600 tỷ đồng; hành vi Thao túng thị trường chứng khoán là hơn 680 tỷ đồng. Tổng cộng là 4.300 tỷ đồng.
Bản án xác định, các bị cáo đã thực hiện thao túng 5 mã cổ phiếu AMD, HAI, GAB, FLC, ART, thu lợi bất chính hàng trăm tỷ đồng. Bị cáo Quyết còn chỉ đạo cấp dưới nâng khống vốn Công ty CP xây dựng FLC Faros (Công ty Faros), đăng ký niêm yết 430 triệu cổ phiếu ROS trên sàn chứng khoán HOSE, sau đó bán cho nhà đầu tư, chiếm đoạt hơn 3.600 tỷ đồng.
Tại phần tuyên án, cựu Chủ tịch FLC Trịnh Văn Quyết bị tuyên mức án cao nhất trong số các bị cáo là 21 năm tù về hai tội Thao túng thị trường chứng khoán và Lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Trong vụ án, có 8 bị cáo giữ vai trò phụ, là nhân viên, lái xe được cho hưởng án treo.
Xét xử vụ "chuyến bay giải cứu" giai đoạn 2: Dự kiến ngày 24/12 tới đây, TAND TP Hà Nội sẽ mở phiên xét xử sơ thẩm 17 bị cáo trong vụ án "chuyến bay giải cứu" giai đoạn 2 về các tội Đưa, Nhận hối lộ, Lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ, Che giấu tội phạm. Theo cáo trạng, lợi dụng chủ trương trên và chức vụ quyền hạn được giao, một số cá nhân tại UBND tỉnh, thành phố đã thỏa thuận/nhận hối lộ, làm trái công vụ để tham mưu, đề xuất chấp thuận chủ trương cho các doanh nghiệp đưa công dân về nước cách ly y tế tại địa phương. Trong ảnh: Bị can Trần Tùng, cựu Phó Giám đốc Sở Ngoại vụ tỉnh Thái Nguyên.
Tình hình các vụ án tham nhũng của lãnh đạo cấp cao trong thời gian gần đây
Trong toàn bộ quá trình chống tham nhũng tại Việt Nam, các vụ án liên quan đến lãnh đạo cấp cao luôn chiếm một vị trí trung tâm vì tính chất nghiêm trọng và ảnh hưởng lớn đến xã hội. Thời gian gần đây, nhiều cựu lãnh đạo, nguyên lãnh đạo các bộ ngành, địa phương đã bị điều tra, truy tố về các tội danh liên quan đến tham nhũng, biển thủ công quỹ, lợi dụng chức vụ quyền hạn để tư lợi cá nhân. Các vụ án này không chỉ cho thấy sự quyết liệt của chính phủ trong việc xử lý các hành vi sai phạm mà còn phản ánh rõ nét nguy cơ suy thoái, suy đồi trong bộ máy công quyền nếu để các hành vi này tiếp diễn mà không xử lý kịp thời.
Tuy nhiên, việc phát hiện và đưa ra xét xử các vụ án này còn gặp nhiều khó khăn, thách thức, liên quan đến tính nhạy cảm của các tài liệu, nhân chứng, cũng như những mối quan hệ thân quen trong giới quan chức. Dù vậy, chính sách không khoan nhượng của Nhà nước trong đấu tranh chống tham nhũng đã giúp nâng cao hiệu quả và tính răn đe, tạo điều kiện để pháp luật ngày càng đi vào cuộc sống, xử lý đúng người đúng tội.
Chẳng hạn, các vụ án vừa qua cho thấy các cán bộ, lãnh đạo từng giữ vị trí quan trọng ở trung ương và địa phương đã bị truy ký trách nhiệm hình sự về tội danh quy định trong Bộ luật Hình sự mới nhất, như tội tham ô, cố ý làm trái hoặc nhận hối lộ. Điều đó cũng gửi đi thông điệp rõ ràng về quyết tâm bảo vệ sự trong sạch của hệ thống chính trị và khẳng định rõ hơn về trách nhiệm của các cơ quan chức năng trong việc xử lý các vụ việc này.
Pháp luật Việt Nam đã có những bước tiến mới trong việc xử lý các vụ án tham nhũng
Trong những năm gần đây, pháp luật Việt Nam đã có nhiều sửa đổi, bổ sung tích cực nhằm nâng cao hiệu quả trong công tác đấu tranh chống tham nhũng, đặc biệt là việc áp dụng các biện pháp xử lý mạnh tay đối với các vụ án quan chức tham nhũng mới nhất. Những quy định mới tập trung vào việc mở rộng phạm vi trách nhiệm, tăng cường xử lý cả các hành vi liên quan tới nhận hối lộ, lợi dụng chức vụ, quyền hạn, thậm chí các hành vi liên quan đến mậu dịch nội bộ, xử lý các vụ án diễn ra tại các cơ quan nhà nước, doanh nghiệp nhà nước hay các tổ chức chính trị, xã hội.
Một trong những bước tiến quan trọng chính là việc ban hành Luật Phòng, chống tham nhũng (2018) cùng các nghị định hướng dẫn thi hành nhằm bảo đảm tính đồng bộ, chặt chẽ trong hệ thống pháp luật. Các quy định mới đã tăng trách nhiệm tài sản của cán bộ, đảng viên, yêu cầu minh bạch các khoản thu nhập, tài sản, đối chiếu với các nguồn thu hợp pháp để phát hiện các hành vi thất thoát, tham nhũng. Ngoài ra, hệ thống cơ quan tố tụng cũng đã có nhiều cải cách về thủ tục, quy trình, nhằm đẩy nhanh thời gian xét xử những vụ án lớn, phức tạp, đồng thời đảm bảo tính khách quan, công bằng.
Bên cạnh đó, sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan điều tra, viện kiểm sát, tòa án trong quá trình xử lý các vụ án eo hẹp thời gian và nâng cao tính công khai, minh bạch qua các phiên tòa cũng góp phần tăng tính răn đe của pháp luật đối với các hành vi tham nhũng. Một số vụ án tiêu biểu đã thành công trong việc phanh phui các sai phạm liên quan đến các lãnh đạo cấp cao, gửi thông điệp mạnh mẽ về năng lực, quyết tâm của toàn hệ thống pháp luật Việt Nam trong việc xử lý các biểu hiện tiêu cực này.
Nhận diện những điểm đổi mới trong công tác xét xử các vụ án tham nhũng của lãnh đạo cao cấp
Trong quá trình xét xử các vụ án tham nhũng của lãnh đạo cấp cao, có thể thấy rõ sự đổi mới trong nhiều khâu của hệ thống pháp luật và các phương pháp pháp lý tiếp cận. Nhiều trọng tâm của việc này chính là nâng cao kỹ năng, nghiệp vụ cho các cán bộ tham gia tố tụng, đồng thời nâng cao hiệu quả trong việc xác minh, thu thập chứng cứ. Sự đổi mới này nhằm mục đích hạn chế tình trạng bỏ lọt tội phạm, xử lý đúng người, đúng tội, phù hợp với các quy định của pháp luật hiện hành.
Thứ nhất, áp dụng các phương pháp điều tra tiên tiến và công nghệ mới
Các công cụ kỹ thuật, công nghệ mới như theo dõi điện tử, trích xuất dữ liệu điện tử, phân tích mạng lưới tài chính, tài sản phi pháp đã trở thành phần không thể thiếu trong quá trình điều tra các vụ án tham nhũng của lãnh đạo cao cấp. Nhờ đó, các cơ quan tố tụng có thể nhanh chóng phanh phui các hoạt động trốn thuế, rửa tiền, trích xuất các khoản chuyển khoản đáng ngờ hoặc các tài khoản mở ở nước ngoài.
Hơn nữa, công nghệ còn giúp hạn chế các hành vi gian lận, lách luật cũng như giảm thiểu sự ảnh hưởng của các cá nhân có ý đồ khuynh loát quá trình xét xử. Pháp luật và hệ thống các cơ quan tố tụng cũng như các nhà lập pháp đã tích cực xem xét, ban hành các quy định về việc thu thập, xử lý thông tin điện tử, đảm bảo tính pháp lý của các chứng cứ thu thập qua các phương pháp mới này theo đúng quy định của nhà nước.
Toàn cảnh cuộc 'biểu tình GenZ' ở Nepal: Nguồn cơn và đâu là giải pháp chính trị khả thi?
Nepal đang phải đối mặt với cuộc khủng hoảng chính trị nghiêm...